FRİG UYGARLIĞI

Daha eskiden Propontis’in (Marmara Denizi) güney kıyıları, sonra Sangarios (Sakarya) ırmağı yöresinde bulunan Frig boyları M.Ö.10.yüzyılın başlarına doğru Orta Anadolu’ya vardılar.

Daha eskiden Propontis’in (Marmara Denizi) güney kıyıları, sonra Sangarios (Sakarya) ırmağı yöresinde bulunan Frig boyları M.Ö.10.yüzyılın başlarına doğru Orta Anadolu’ya vardılar. M.Ö.9.yüzyılda Gordion’u (Polatlı/Ankara) güçlü bir kale durumuna getirmeye başlayan Frigler M.Ö.8.yüzyılın ortalarında güçlü bir devlet kurma başarısını gösterdiler.

Geleneksel anlatıda, dönemin tüm Önasya kültürlerini tehdit eden, bir kısmının da yıkılmasına sebep olan ve ayrı bir yazıda değineceğimiz Deniz Kavimleri’nin M.Ö.1200’lerdeki göçlerinin ardından Anadolu’ya birçok yeni etnik grubun giriş yaptığı yer almaktadır. Frig siyasi tarihinin belirlenmesinde, antik kaynakların yanına arkeolojik kanıt arayışında en önemli veri sayılan kaba seramikler Anadolu’ya girdikten sonra önce Troia ve çevresine yerleştiklerine inanılan Friglerin, buradan İznik Gölü kıyıları, Sakarya Nehri Vadisi’ne ve daha sonra da daha içlere yayıldıkları alışılagelmiş yorumlardır.

Friglerin kökenine dair gerçekleştirilen çalışma ve yorumlarda sıklıkla başvurulan ana kaynaklardan bir diğeri Eskiçağ yazılı eserleridir. Asur yazılı kaynaklarında Muşki, Batı’nın yazılı kaynaklarında ise Frig olarak anılan uygarlığa dair bugüne değin yürütülen çalışmalarda öncelikli kaynak olarak Batılı ozan, şair ve tarihçilerin eserlerine başvurulduğu görülmektedir. Bilgiler sunan Homeros, Friglerin Troia Savaşı’nda, Troialıların yanında savaşan topluluklar olduklarını aktarmaktadır. Batılı kaynaklarda ilk olarak Homeros, Herodotos ve Strabon tarafından değinilen ve bu kaynaklarda Demir Çağı başlarındaki Balkan göçleriyle Anadolu’ya giriş yaptığına inanılan Frigler, sözü edilen Antik Çağ yazarları tarafından Trako-Balkan kavimlerinden Briglerle bir tutulmaktadır.

Thrak göçlerinin tarihini aydınlatıcı kanıtlar Troia kazılarından sağlanmıştır. Troia’da, Priamos Troiası’nın yıkılışından bir süre sonra buraya, kaba çanak çömlek kullanan, Orta Avrupa kökenli yeni bir ulusun geldiği, Blegen başkanlığındaki kazılardan anlaşılmıştır. M.Ö. 11. Yüzyılın ortalarına tarihlenen Troia VIIb2 katında birdenbire ortaya çıkan, tümüyle el yapımı, kaba, düzensiz biçimlere sahip bu çanak çömlekler oldukça ilkel yapıdadır. M.Ö. 1200 yıllarından sonra Anadolu’ya Boğazlar yoluyla gelen Frigler, kütleler halinde hareket eden Thrak boylarından biridir.

Frig Devleti’nin ilk kralı, Gordion’a adını vermiş olan Gordios’tur. Ondan sonra tahtına oğlu Midas geçti. Assurlular’ın “Muşkulu Mita” adını verdikleri bu kral, M.Ö.8. yüzyılın sonlarında, etki alanını batıda Ege denizi kıyılarından, doğuda Kızılırmak’ın öte yakasına yayan bir krallığa sahip oldu. Antik Yunanistan’daki Delphoi bilicilik merkezine değin yolladığı armağanlarla Batı dünyasını etkilemeyi başardı. Doğuda Urartulular, güneydeyse Assurlular ile ilişkiler kurdu. Ancak Midas’ın görkemli devleti M.Ö.7. yüzyılın başlarında göçebe Kimmer boylarının saldırılarına sahne oldu ve başkent Gordion yakılıp yıkıldı. Kral Midas üzüntüsünden yaşamına son verdi.
Midas’ın ölümünden sonra Frig Krallığı çökmüş olmakla birlikte, tarih sahnesinden tümüyle silinmedi. Uzun bir zaman geçmeden ve eski geleneklerde kesinti olmaksızın Gordion’da yeniden yerleşim oldu, ancak artık başkent değildi. Kimmerler’den sağ kurtulan kraliyet ailesinin üyeleri Yukarı Sakarya vadisine, kimileriyse Kızılırmak doğusundaki Hattuşaş ve Pazarlı gibi merkezlere çekilerek, burada M.Ö.547 yıllarına kadar bağımsız yaşadılar. Antik yazar Ksenophon, bu tarihte Lydia ile İranlılar arasında yapılan savaşta Büyük Frig kralı Artakamas’ın, Kroisos’un (Lydia/Lidya Kralı) yanında yer aldığından söz etmektedir. Lydia Krallığı’nın yıkılışından sonra Frig Akhaimenid İmparatorluğu’nun (Pers) satraplık sistemi (valilik) içine alındı. Kappadokia, Paphlagonia ve Hellespontos ile beraberce Büyük Frig Satraplığı’na bağlandı. M.Ö.333 yılında Büyük İskender’in eline geçti. Onun ölümünden sonra generalleri arasında çekişme konusu haline geldi. M.Ö.228 yıllarından sonra Bergama kralı I.Attalos’un hakimiyetine girdi. Bergama kralı III.Attalos’un M.Ö.133 yılında ölümünden sonra Pontos kralı V.Mithridates ile Bithynia kralı II.Nikomedes arasında paylaşıldı. M.Ö.116 yılında ise Roma’nın Asia Eyaleti sınırları içine alındı.

164 Frig yaşam merkezinden, 28’inin kazısı yapılmış ve yapılmaktadır. Bunların 115’i höyüktür ve genel olarak Ordu, Tokat, Samsun, Amasya, Yozgat, Çorum, Sinop, Nevşehir, Kırşehir, Kastamonu, Çankırı, Kırıkkale, Aksaray, Konya, Ankara, Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illerine dağılmışlardır.