Kenarın dilberi nazik de olsa, nazenin olamaz !?.. söylemiyle, merhaba…
KENARIN DİLBERİ !..kenarların dilberleri… Neden böyle bir sıfatla anılmış ki, halbuki dilber kelimesindeki asalet her kızda - kadında bulunmaz…
Kenar kelimesinde bir aşağılama veya küçümseme görülür, ama gönül alan kişiyi gönül açısından değil, kişilik açısından eleştirme gücünü kullanma vardır.
“Kibar çevrede yetişmemiş olanlar, ne denli özenseler kibarlığın bütün inceliklerini gösteremezler; kaba davranışlardan kendilerini büsbütün kurtaramazlar.”
Görgü kurallarını tam alamamış, özümseyememiş biri olarak verilmiştir. Burada biraz da orta yerde (fakirliği olmayan) ve görgü kurallarının özümsendiği yerde yaşayanlara nispet, şımarık-lı-lık da sezilir…
“dilber
isim, Farsça dilber Alımlı, güzel kadın. (TDK)
“dilber: Gönül alan, güzel, sevgili.
ber: (Burden) "Götürmek" mastarının emir köküdür. Kelimenin sonuna getirilerek terkipler (birleştirme) yapılır. Emirber : Emir dinleyen, emir götüren. Fermanber : Emir veren. Emir dinleyen..” https://www.luggat.com/dilber
Farsça’dan gelen bu kelime, Divan şiirinin önde gelen, duyulduğu zaman gönül titreten, titrettiği gönlü alan, aldığı gönlü bırakmayan, dertlere deva, hastalara şifa dağıtan sihirli-sır saklayan, maşuğu aklayan, kendiyle ilgili deyimler oluşturan, oluşturduğu deyimlerle söz varlığında yine birinci olan kelime…
dil: Farsça GÖNÜL, dilber: Gönül alan demektir…
Dilber, her şehirde, her şehrin mahallesinde caddesinde-sokağında yaşayan: Ahmet Muhip Dranas’ın Fahriye Abla’sını anımsatır ama, Fahriye kenarın değil, gönüllerin nezaketli ve zarafeti olan dilberidir, sözü-sohbeti kalitelidir…
Dilberde kalite vardır, gönül alan dilberin saçları bile -silsile-i cunbândır- dalgalı saçları gönül “oynatan-titretendir, maşûğun gönlü bu saçlarda sallanır, durur. Divan şiirinde sevgilinin mazmunudur (kavramıdır).
Kenarın dilberinde bu mazmun (ince anlamlı söz), sırıtır, taşıyamaz…
“Kenarın dilberi, nazik de olsa nazenin olmaz (kenar semtin güzeli, gönül alanı zarif, nezaketli, terbiyeli de olsa İNCE olamaz) !?..., . sözü dilimize inceden inceye yerleşmiştir. "Dilber dudağı” tatlı adı olmuştur, damak tadını verdiği için, gönül alanla aynı anlam verilmek istenmiştir…
Dilber, gönül aldığı kişiyi kendine âşık eder, ama onunla mey (içki-şarap) içmez, ancak o arada mey sunan saki (içki sunan güzel) dir…
Âşık adam serhoş (başı hoş-sarhoş) adamdır, meyin verdiği serhoşluk dilberin verdiği serhoşlukla birleşince maşûğun ( erkek sevgili-sevilen) âşk-ı devam eder, meczupluğa (kendinden geçmişliğe) düşmez…
Dilber, “dil vermez, dil alır”…
Edebiyatımızda ise;
Samipaşazâde Sezai'nin romantizmden realizme geçiş örneği olarak kabul edilen, esaret konulu romanı. Sezai, romanı ile dönemin köle ve cariye kullanımının insanlık dışı uygulamalarını esir bir kız üzerinden ortaya koyarak kapsamlı bir eleştiri sunar. Dilber’in başından geçenler, romanın olay örgüsünü oluşturur. https://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serguzest-samipasazade-sezai
Dilber kelimesiyle ilgili ünlü edebi eserler var mıdır?
Evet, dilber kelimesi birçok ünlü edebi eserde yer almaktadır. Örneğin, Nâzım Hikmet'in "Dilber Güvercin" şiiri ve Orhan Veli Kanık'ın "Dilber" adlı şiiri dilber kelimesini içeren eserler arasında sayılabilir. https://nedirvenedemek.com.tr/ne-demek/dilber-ne-demek-edebiyat
Sözünü- sohbetini bilmeyen insandan hele ki kenarın dilberinden uzak durmamız dileğiyle, Geyikli sahilinden SEVGİLER…
07.10.2024
Dr. Hayrettin Parlakyıldız
Akademisyen, Araştırmacı-Köşeyazarı
