Ortak kültür mirasını koruma konusunda müzik, anahtar bir öğe olarak değerlendirmek gerekiyor. . Bildiğiniz gibi, mübadele ile yeni vatanlara doğru yolculuğa çıkan mübadillerin bir kısmı hiç bir şey getiremeden topraklarından ayrıldılar, bir kısmı ise bu yolculukta yanlarında bir kaç parça eşyalarını getirebildiler. Bir vatandan diğer vatana yolculuk eden bu eşyalar, zaman içinde kayboldu, kırıldı ya da halen aile bireyleri tarafından saklanmaktadır. (Erdinç Ertüzün, Bir deniz iki yaka kolkola festivali paneli,2017)
Ancak sosyo-ekonomik statüsü ne olursa olsun, tüm mübadiller aynı zamanda beraberlerinde kültürlerini ve anılarını de getirdiler. Mübadil hafızaları belki de mübadil valizlerinin en değerli parçalarını oluşturmaktaydı. Türkçeden farklı bir dil, farklı aksanlar, farklı yemek kültürleri ve müzik kültürleri mübadil hafızalarında yolculuk eden bu soyut eşyalara örnek olarak sayılabilir.
Yerleşilen yeni yerlerdeki şartlara ve topluma gerek sosyal gerek ekonomik uyum sağlama kaygılarının şiddetine bağlı olarak kimi kültür öğeleri unutuldu, kimileri ise kuşaktan kuşağa aktarılabildi. İşte şarkılar, belki de bu aktarılan öğelerin en başında geliyor.

Ortak kültür mirasını koruma konusunda müzik anahtar bir öğe olarak karşımıza çıkıyor. Şarkılar bir toplumun ya da topluluğun yansımasıdır. Şarkılar, eski ve geleneksel değerler ile günümüz arasında güçlü bir bağ oluşturuyor. Şarkılar geçmişin bugüne kalıntıları. Aynı bağlamda mübadiller ve mübadil çocukları için bazen bir şarkı veya şarkının sadece bir sözü, geçmişe açılan bir kapı oluşturuyor, bazen onları doğdukları topraklara götürüyor, bazen o topraklarda yitirilen bir aile ferdini anımsatıyor. Her şarkının anlamı ve hissettirdiği duygular farklı da olsa şarkılar mübadiller için kültürel bir miras olarak karşımıza çıkıyor. Bu nedenledir ki kuşaklararası aktarımda en belirgin öğelerden biride müziktir.
Şarkıların mübadillerin yaşamlarıyla ve de mübadele ile doğrudan bağlantısı vardır bahsettiğimiz şarkıların hepsi mübadele acısını ya da vatan özlemini konu alan şarkılar değildir. Bir tarafta karşımıza mübadele acısını, üzerinde doğulan toprakların hasretini, kısacası zorunlu göçü ve duygusal etkilerini anlatan şarkılar çıkıyor.
Diğer taraftan, mübadil şarkıları diyebileceğimiz, aşk, kadının güzelliği, ayrılık, evlilik gibi farklı temalara sahip şarkıları ikinci bir grupta toplamak mümkündür.
Siyaset Sosyoloğu Uluslararası İlişkiler Uzmanı Mübadele kültürü ile ilgili Selanik’te doktora tezi yürüten Gökçe Bayındır Goularas, (http://isiloz.com/2009/12/%E2%80%9Csarkilar-mubadiller-icin-kulturel-bir-miras%E2%80%9D/) mübadele ve mübadil şarkılarını, dört ayrı gruba ayırıyor.

1-Bölgesel şarkılar,
2-Ortak şarkılar,
3-İzmir ve Rebetiko şarkıları
4-Mübadele sonrası şarkılar

Bölgesel veya geleneksel olarak adlandırabileceğimiz şarkılar kısıtlı bir coğrafi bölgede ortaya çıkmış ve genelde yalnızca bu bölge halkı tarafından bilinen, söylenen şarkılardır.
Bu tür şarkıların bölgeyle, köy yaşamı ve gelenekleriyle, komşulukla ve güncel hayatla ilişkisi diğer gruplardaki şarkılara oranla daha belirgindir. Genel olarak bu tür şarkılar mübadele öncesi yazılmış ve söylenmiştir, bu nedenle nadiren mübadele, özlem ve göç acısı konularını içerir. Ancak mübadele üzerine yazılmışları da vardır. Bölgesel şarkılarda ön plana çıkan temalar biri de evliliktir. Kız verme, kız alma, düğün, nişan, konulu birçok bölgesel şarkı mevcuttur.

Mesela, Gurbete Gidiyorsun isimli bir Girit türküsü vardır. Bu türkü Giritli mübadiller tarafından Yunanca söylenmektedir:
Bir örnek daha verelim. Aslı Makedonca (ya da Slavca) olan, istemediği biri ile evlendirilen bir kadının türküsü vardır:

Ezandan ezana sıkıntılıyım
Yabancılar geldi beni almaya
Kandırdılar beni çıkardılar dağlara
A deli bekçi al tüfeğini
Kaçalım dağlara doğru
Geniş ovalara yüksek dağlara.

Bu şarkılar LMV tarafından derlenmiştir. Bu şarkıların bir kısmı, bölgesel olmaktan çıkıp daha geniş bir dinleyici kitlesine yayılmıştır. Örneğin Samiyotissa, yani Sisamlı kız, ya da Kanarini mou gliko yani Tatlı kanaryam hemen hemen tüm mübadillerin bildiği bir parçadır.