3 Kasım 1914’te Çanakkale Boğazı’nı geçmek isteyen İtilaf devletleri tarafından 3 Kasım 1914’te bombalanarak, tarihin en kanlı savaşlarından biri olan Çanakkale Savaşları'nda ilk şehitlerin verildiği yer olan Seddülbahir Kalesi, aradan geçen sürede doğal şartlar sebebiyle de hasar gördü.
Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı tarafından Seddülbahir Kalesi'ni açık hava müzesi haline getirmek için 2015 yılında başlatılan restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmalarında sona yaklaşıldı. Cumhuriyet’in 100’üncü yılında Çanakkale Deniz Zaferi’nin kutlanacağı 18 Mart 2023 tarihinde ziyarete açılması öngörülen restorasyon çalışmalarının yüzde 99’u tamamlandı.
Öte yandan İstanbul Teknik Üniversitesi ve Koç Üniversitesinin öğretim üyelerinin katıldığı Bilimsel Danışma Kurulu'nca yapılan restorasyon uygulamaları sırasındaki arkeolojik kazılarda çoğunluğu askeri savaş malzemesinden oluşan 45 bin 477 eserin ise envanter çalışmaları sürüyor. Çalışmaların son bulduğunda ise ziyaretçiler kalenin 17. yüzyıldan bugüne kadarki tarihi hakkında bilgi edinip, ilk şehitlerinin yer aldığı kabristanı ziyaret ederek, 1915 Çanakkale Savaşları’nın bu kalede yaşanan kısımlarını, o dönemin savaş malzemelerini, belgelerini inceleme fırsatı bulabilecek. Seddülbahir Kalesi'nde, müze uygulamaları, teşhir tanzim, ek yapılar, elektromekanik, aydınlatma, alt yapı ve peyzaj işlerinin bitmesiyle e birlikte açık hava müzesi haline gelecek.
Seddülbahir Kalesi'nin restorasyonunda artık sona yaklaşıldığını ifade eden Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, çok uzun ve özel bir çalışma ile yapılan restorasyon çalışmasının 18 Mart 2023’te bitmiş olacağını ve Cumhuriyet’in 100’üncü yıl dönümünde Seddülbahir Kalesi gibi çok önemli ve anlamlı bir kaleyi restore edip, açık hava müzesi şeklinde düzenleyerek, hizmeti açmış olacaklarını söyledi.
ÇANAKKALE BOĞAZI’NIN MUHAFIZI YAPILAR
Tarihi Alan Başkanlığı olarak, tarihi alandaki bütün ataların miras kalmış yapıları aslına uygun bir şekilde restore edip, ziyarete açık hale getirdikleri belirten Kaşdemir, "Özellikle kaleleri restore ettik ki bunların hepsi gazi mekanlardır. Tarihi değeri çok yüksek mekanlardır. Ecdadımızdan bize miras kalmış Çanakkale Savaşı’nın görmüş, gazi olmuş ve Çanakkale Boğazı’nın da muhafızlığını yapmış yapılardır, kalelerdir. Tabi bu kaleler hem savaş sırasında hem savaştan sonraki zamana ve coğrafi koşullara bağlı olarak yıpranmışlardı. Tarihi Alan Başkanlığı olarak bu Seddülbahir Kalesi’nde bir restorasyon süreci başlattık ve bu sürecin de artık sonuna geldik. Seddülbahir Kalesi restorasyonu gerçekten büyük bir restorasyon, büyük bir çalışma, kale büyük bir yer kaplıyor ve bittiği zaman da inşallah Çanakkale Boğazı’nın girişinde çok tarihi bir yapı ayağa kalkmış, hem gelen ziyaretçiyi, hem de Çanakkale Boğazı’na giren gemileri selamlamış olacak. Seddülbahir Kalesi’nin şöyle bir özelliği daha var. Tabii ki bir savunma yapısıdır. Fakat bir kadın hanımefendi tarafından yaptırılmıştır. 4’üncü Mehmet’in annesi Hatice Turhan Sultan tarafından vakfedilen, yaptırılan bu yapı, Türk kadınının ülke savunmasına vermiş olduğu katkının örneklerden bir tanesidir. Bu yönüyle de çok anlamlıdır. Biz de bu konuyu kale içerisindeki müzenin teşhir ve tanziminde işleyeceğiz. Çünkü kadınlarımızın da ülke savunmasına nasıl katkı yaptığının bir örneği olarak, gelen bütün ziyaretçiye bunu aktarmış olacağız. Seddülbahir Kalesini inşallah 18 Mart 2023’te açacağız. Büyük bir etkinlikle, büyük bir katılımla, inşallah Sayın Cumhurbaşkanımızın da bizzat teşrifiyle bu kaleyi açmış oluruz. Ve tarihi alan artık bütün mekanlar ile bir açık hava müzesi haline gelmiş olur. Seddülbahir Kalesi özel bir restorasyon sürecinden geçti. Çok özel bir çalışma oldu. Adeta bazen iğneyle kuyu kazdık ve bir taşın yerine konması için bilim kurulumuz, danışma kurulumuz defalarca toplantı yaptı. Gerçekten hem ülke içinde hem ülke dışındaki bu işi bilenler tarafından çok da takdir edilen bir restorasyon süreci geçirdik. Seddülbahir Kalesi Tarihi Alanda çok emsalsiz, özel, eşsiz bir yapı olarak gelen ziyaretçiyi selamlamış olacak. Gelen ziyaretçilerimizde Çanakkale Savaşı’nın izlerini orada görmüş olacak Seddülbahir Kalesi gerçekten hem savaş öncesi, hem Çanakkale Savaşı sırasında ve şimdi de gerçekten bir abide gibi orada yükselmiş olacak. Biz bütün herkesi Çanakkale’deki bu tarihi mekanlara davet ediyoruz. Bu tarihi mekanların içerisindeki Çanakkale ruhunu teneffüs etmeye, Çanakkale fedakarlığını daha iyi anlamaya davet ediyoruz. Çünkü gerçekten Çanakkale, Türk milletinin buluşma noktası ve Türk milletinin kalbi. Dolayısıyla Çanakkale ortak paydasında herkesle ulaşmak istiyoruz” şeklinde konuştu.
SEDDÜLBAHİR KALESİ
Çanakkale’nin Eceabat ilçesine bağlı Seddülbahir köyünde yer alan, 1. derece arkeolojik-askeri-harp tarihi-kentsel sit alanında bulunan Seddülbahir Kalesi, Gelibolu Yarımadası’nın en güney ucunda bulunmaktadır. Kale, Tarihi Alan içinde yer almakta olup Boğaz’a girişte Ertuğrul (Cape Helles) ve Morto Koyları arasında kalan burun üzerindedir. Seddül-bahr yani 'denizin seddi' anlamına gelen yaklaşık 22 bin metrekarelik alanda konumlanmış kalenin Venedik saldırılarına karşı 17’nci yüzyılda, Osmanlı tarihinde banisi (yaptıranı) kadın olan ilk askeri yapı olma özelliği taşıması bakımından önemli olup, Hatice Turhan Sultan (IV. Mehmet’in annesi) tarafından 17. yüzyılda inşasına başlanmıştır. Kale, topografik durumu nedeniyle asimetrik düzensiz bir plan özelliğine sahiptir. Kalenin dört köşesinde birer, kuzey batı köşesinde de bir olmak üzere 5 burcu vardır. Bu burçlar birbirlerine sur duvarlarıyla bağlanmıştır. Kalede güney doğudan kuzey batıya 3 kademeli sur ile hisar peçe oluşur.
Gülçin AKIN
Editör: Boğaz Gazetesi
