Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Bölümü'nden emekli olan Prof. Dr. Doğan Perinçek, deprem ile ilgili görüşlerini paylaşmaya devam ediyor. Son olarak İzmir’de 100’dedn fazla insanın hayatını kaybettiği, binin üzerinde yaralının olduğu İzmir’deki deprem sonrası değerlendirmelerde bulunan Perinçek, haritalı örnekler vererek fay hatlarını da gözler önüne serdi.
İzmir’de meydana gelen 6.6 depreminin ardından Türkiye’de bulunan fay hatları ve deprem riskleri yeniden gündem olmasıyla, Türkiye'de aktif 550 fay hattının olduğuna dikkat çeken İTÜ'lü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Okan Tüysüz’ün 18 kentin fay hattı üzerinde olduğunu açıkladığı haberlere ilişkin de yorum getiren Prof. Dr. Doğan Perinçek, “Prof. Dr. Okan Tüysüz konusunda çok iyi olan bir meslektaşımdır. Saydığı kentlerin (Aksaray, Bolu, Yalova, Bursa, Sakarya, Manisa, Balıkesir, İzmir, Denizli, Aydın, Kahramanmaraş, Erzurum, Hakkâri, Hatay, Eskişehir, Muğla, Bingöl ve Kütahya) tümü fay zonları üzerinde. Bunlar dışında Erzincan ve bana göre Çanakkale unutulmuş yada muhabir eksik yazmış olabilir. Sayılan kentler dışında onlarca ilçe ve yüzlerce köyümüz de fay hatları üzerinde bulunuyor. Örneğin Hakkâri'nin iki büyük İlçesi; Yüksekova ve Şemdinli. Adıyaman ilinin Çelikhan ve Gölbaşı ilçeleri. Erzincan Cumhuriyet tarihinin en büyük depremini yaşadı. Erzincan 1939 depremi 7.9 büyüklükte oldu ve kent neredeyse tümüyle yıkıldı. Babam Sami Perinçek enkaz altından kendi gayreti ile çıkıp kurtulanlar arasında. Çanakkale'ye gelince bizim kentimiz kuzeyimizde güneyimizde olan 3 aktif fay hattının tehdidi altında. Yenice depremi (1953), Gökçeada depremi (2014), Ayvacık depremleri (2017 ve 2019) ve 1875 Güzelyalı depremi (Boğaz Medya'nın dergisinde bu konuda makalem var. Merak edenler bulup okuyabilir). Güzelyalı - İntepe depremi sırasında İntepe sırtlarında deprem tetiklemesi sonuc 8 yerde büyük heyelanlar oldu ve heyelan malzemesi Güzelyalı yönünde aktı. Bu depremi ve heyelanları mesleki dergimizde 2 yıl önce yayınladım. Meslektaşlarımla beraber Çanakkale Boğazı içinde ve karada fayları çalıştık. Bu çalışmaları hem ben hem de meslektaşlarım yayınladı. Bu çalışmalara göre Boğaz içinde ve kıyılarda faylar var. Bu faylar aktif fay haritasında gösterilmemiş. Fakat ben bunların aktif olduğunu düşünüyorum. Bu düşüncemi destekleyen en önemli veri 1875 yılında olan 6.7 büyüklükteki Güzelyalı - İntepe depremi. Ayrıca son 7 yıl içinde Çanakkale boğazı çıkışında ve Eceabat ile Nara burnu arasında olan 2.7 ye varan küçük depremlerde boğaz içindeki fayların aktif olduğuna şahitlik yapıyor. Yapılmakta olan köprünün altında boğaz tabanında da fay var. Umarım köprüyü yapanlar bu fayı dikkate almışlardır. Burada önemsediğim ek bir konuya daha değinmek istiyorum. Erzincan kentinin tümü Çanakkale'mizin % 65 kadarı alüvyon zemin üzerinde. İzmir'deki yıkımların hemen hemen hepsinin yıkılma nedeni önce yapı kalitesi ve aynı derecede zemin ile ilgili. Zemin nehir dolgusu (alüvyon), bu zeminde su tablası yüzeye yakın. Deprem olduğunda su yüzeye çıkıyor (zemin sıvılaşması), zemini oluşturan toprak balçığa dönüşüyor ve üzerindeki binalar sanki kâğıttan bir kayık gibi sallanmaya başlıyor. Bazen bu binalar yıkılmadan yan yatabiliyor. Bu tip örnekleri 1999 depreminde İzmit ve Adapazarı'nda gördük. Hepimiz gayet net hatırlıyoruz; 2014 Gökçeada depreminde İskele yakınında kordonda bir binamız hafif yan yatmıştı. Bunun nedeni zemin sıvılaşması. Bazen binanız sağlam olsa bile depremin neden olduğu zemin sıvılaşması binanızı paralanmadan yan yatırabilir yada binanızın alt katları zemine gömülebilir. Bu konuda çok ilginç bir örnek var; 1688 İzmir depreminde alüvyon zemin üzerinde inşa edilmiş olan Sancak Kalesi depremin neden olduğu zemin sıvılaşması sonrası toprağa gömülmüştü. Kale toprağa öylesine batmıştır ki; kalenin duvarları üzerinde bulunan toplar görünmez olmuştur. İzmir limanı hasar görmüş, kıyı şeridi 60 cm çökmüştür” dedi.
“ANA ŞOK SONRASI ARTÇILARININ SAYISI ARTTIKÇA…”
Ege Denizi Seferihisar açıklarındaki depreme ilişki hazırladığı harita üzerinden de artçı sarsıntılarla ilgili bilgi veren Prof. Dr. Doğan Perinçek, “Kuşadası depreminde tetiklenen fayların konumu netleşiyor. Benzer haritayı 4 gün önce sayfamda paylaşmıştım. Bu harita son 7 günde olan tüm artçıların ve ana şokun odak noktala içeriyor. Torbalı Turgutlu yönünde olan artçılar aktif fay haritasında fay çizmediğimiz (veya henüz çizemediğimiz) bir hat boyunca diziliyor ve burada gömülü fay olasılığını artırıyor. Söz konusu yorumsal fay hattı Turgutlu dolayındaki faylar ile aynı doğrultuda ve onlarla birleşiyor. Develi yününde uzanan fayda daha az sayıda artçı var. Kozluk fayı boyunca ise karada hiç artçı deprem henüz yok. Seferihisar dolayındaki fayda ise tek bir artçı deprem var ve buradaki fay üzerinde olan artçı depremin derinliği 27.8 km olması ile dikkati çekiyor. Bu derinliği denizdeki az sayıda artçıda gösteriyor. Özetle ana şok Aydı- Kuşadası yönünde gelen fay hattının denizdeki devamımda yaklaşık doğu-batı uzanan fay üzerinde oldu. Ana şok sonrası artçılarının sayısı arttıkça Kuzeydoğu yönde uzanan fayların tetiklendiğini görüyoruz. Alanın batısında denizde olan artçıların da KD-GB doğrultuda ana fayla açı yapacak şekilde dizilim gösteriyor” ifadelerini kullandı.
Sevi Gözay UĞURLU
Editör: Boğaz Gazetesi
